پیشگفتار:

یکی از مباحث مهم فلسفه، اخلاق و دین بحث سعادت و شقاوت است. این بحث از مسائل مهمی است که از دیر باز ذهن همه مردم مخصوصا”اندیشمندان را به خود مشغول داشته، چرا که هدف انسان در زندگی رسیدن به سعادت و خوشبختی است. شاید هیچ موجود زنده ای نیست که به سعادت گرایش نداشته باشد گویی این گرایش یک اصل فطری و ذاتی بشر است. سعادت نقطه اوج آمال و آرزوهای هر انسانی است. اغراق نیست اگر بگوییم همه افراد بشر تا لحظه مرگ در اندیشه دست یافتن به سعادت هستند و هر کسی آرزو دارد روزی سعادتمند شود. اما به راستی سعادت چیست و چگونه می توان بدان دست یافت !مفهوم سعادت به ظاهر آشناترین مفاهیم است اما حقیقت آن در غایت خفاست. تعریف و تبیین سعادت با توجه به دیدگاه های مختلف افراد، متفاوت می شود. شاید عده ای خوشبختی را در چیزی می دانند که دیگران چنین نمی پندارند به عبارت دیگر دیدگاه های گوناگون و رویکردهای مختلف موجب شده است که برخی سعادت رابر اساس فایده گرایی و لذت گرایی دنیایی تفسیر کنند و برخی دیگر خود را از دنیا، امور و لذتهای دنیایی به حاشیه کشیده و در فکر سعادت روحی و آخرتی خویش باشند، بعضی بسوی آرامش درونی، نشاط و رهایی از درد و رنج، یعنی لذتهای درونی روی آورده اند. به باور گروهی دیگر انسان هم می تواند به سعادت دنیای اهمیت دهد، هم به سعادت اخروی و چون انسان ناگزیر است برای رسیدن به سعادت حقیقی و ابدی از متن دنیا، دردها و رنجها، لذتها و سعادتهای آن عبور کند ،باید برای بدست آوردن سعادت حقیقی تلاش کند تا هم میان سعادتهای دنیایی تعادلی ایجاد کند وهم به سعادتهای ابدی خویش دست یابد.
همانطور که گفتیم تمام دغدغه های فکری انسان را رسیدن به سعادت تشکیل می دهد، با وجود این،آیا بشر تا کنون درباره سعادت به توافق نظر دست یافته است ؟آیا می توان برای درک سعادت به ملاک و میزان واحد و همگانی دست یافت تا مورد پذیرش همگان باشد؟با وجود اینکه همگان تمام همّ وغم خویش را در خصوص نشان دادن راههای کمال و سعادت مبذول داشته اند؛ به نظر می رسد تا کنون درباره مفهوم سعادت حقیقی، توافق نظری و ملاک و میزان همه پسند و مورد قبول همگان بدست نیامده است.
از طرفی نیز، توجه به ابعاد وجودی انسان، محدودیت مکانی و زمانی، نا رسایی قواو امکانات و هزار و یک دلیل دیگر ما را بر این می دارد که سعادتی که مد نظر اشخاص یا گروههای مختلف است سعادتی کامل، جامع و همه سو نگرانه نیست. در واقع انسان این قدرت را ندارد که برنامه ای برای سعادت بشر پیشنهاد کند که همه جوانب زندگی را در بر گیرد بدون اینکه هیچ تناقضی در آن دیده نشود، بعبارتی دیگر آیا برای یک انسان این امکان هست که، احکام و قوانینی وضع کند که دامنه اش آنقدر وسیع باشد که تمامی افعال بشر را شامل بشود،و سعادت دنیا و آخرتش را تضمین کند نه تنها سعادت فرد بلکه سعادت جامعه را نیز.عقل سلیم پاسخ این سوال را منفی می داند. چرا که انسان با اندک توجهی وبا مراجعه به وجدان خویش در می یابد که سعادت او بستگی به تلاش و کوشش دارد و شقاوتش نیز بسته به عمل اوست. پس باید در پی کسب عوامل آن و دوری از موجبات این باشد. دین نیز برای راهنمایی بشر به سوی سعادت و دور کردن او از شقاوت آمده است. دین، همگان را مسئوول شناخته و از آنان می خواهد که با آشنایی و عمل به راههای سعادت و شقاوت، خود را سعادتمند سازند .پس برای آشنایی با وظیفه ای که در مقابل آن باز خواست می شویم باید به سراغ قرآن برویم که کتاب هدایت است و در آن « تبیان کل شیء» است. قرآن تنها کتاب و راهنمایی برای تامین سعادت و آرامش خاطر بشر است. قرآن کلام الهی است که از عرش عظمت حق نزول نموده تا به مرحله افهام خلق رسیده ،برای اینکه بشر را از تیه ضلالت و سر گردانی به سر منزل سعادت جاودانی هدایت کند، وکلید خزائن گوهر های گران بهایی است که هر که به چنگ آورد به غنای حقیقی نائل گردیده است، آب حیاتی است که هر که بیاشامد از زندگانی جاوید بهره مند می شود. قرآن در عین اینکه مشتمل بر معارف الهی و اصول دیانت حقه است حاوی قوانین جامع و عادلانه است که برای تامین سعادت دنیا و آخرت و تنظیم امور معاش و معاد و تکمیل مدارج ترقی و تعالی فرد و اجتماع و تضمین حقوق جمیع طبقات و حفظ مساوات حقوقی بین افراد تشریع شده، و با اینکه شامل قوانین کشوری، لشکری، سیاسی، قضایی، جنایی، جزایی، اقتصادی، بازرگانی، امور معاشرتی، زناشویی، خانه داری، تربیت اولاد و غیره اینهاست متضمن مصالح فرد و اجتماع، موافق فطرت و عقل سلیم است و هر چه سطح افکار بشر بالا رود و مراحل علمی بیشتری را طی کند حکم و مصالح قوانین قرآن روشنتر و احتیاج بشر به اجراءآنها فزون تر می گردد بنا براین در می یابیم که رسیدن به سعادت هر مسلمانی در گرو عمل به احکام و قوانین قرآن است. لیکن توجه و عنایت خاصی که در قرآن به انسان شده، انسان را برتر از آن می داند که خود را اسیر لذتهای پست دنیایی کند چرا که انسان صرفا”برای زندگی دنیایی خلق نشده و باز گشت او بسوی خداست. قرآن انسان را دردانه ای می داند که آنچه در زمین است برای او آفریده شده، آسمانهارا نیز برایش مسخّر کرده و او را خلیفه و جانشین خدا در روی زمین ساخته و ملائکه خود را به سجده بر او وادار نموده است .قرآن به اندازه ای به شأن بشر توجه کرده که حتی بعد از ارتکاب به گناه نیز او را طرد نمی کند بلکه اینبار درب توبه را به روی ایشان می گشاید. پس این همه توجه و عنایت به انسان نیازمند تدبیر امور انسان به بهترین وجه نیز هست. چنانچه می بینیم همین کار راهم کرده و با نزول کتب آسمانی و انبیاء راه هدایت را به بشر آموخته است. قرآن در مورد تک تک وظایف و احکام و اعمال انسانها سخن گفته و به تمام نیازهای بشر پاسخ گفته است. و درست به همین دلایل نویسنده در انجام پایان نامه فلسفه حاضر سعی کرده به بررسی سعادت و شقاوت انسان در قرآن بپردازد.